Schippersgesprek over de mestvaart: van koe naar bloembol

Hillegom – Op 11 maart jongsleden is in De Vergulde Zwaan in Lisse het ‘Schippersgesprek’ over de oorspronkelijke mestvaart van Friesland naar de Bollenstreek gehouden. D e Verenigin Zeilvracht Workum heeft de Leidse Filmclub LVSL gevraagd hierover een documentaire te maken, vanwege het 50-jarig jubileum van de Strontrace dit jaar.

De jaarlijkse Strontrace Workum-Warmond-Workum, die in 1974 op initiatief van Reid de Jong uit Workum in het leven is geroepen, is gebaseerd op de mestvaart van weleer. In de filmdocumentaire wordt het hele proces rond de historische mestvaart belicht: hoe de mest vanaf de koe over het water werd vervoerd, in verschillende soorten schepen, en hoe de
mest werd verwerkt op de bollenvelden .

De mestvaart vanuit Friesland kwam rond 1900 op gang. Waarom juist dan? en waarom uit Friesland? In de archieven en bij de historische verenigingen is hierover weinig documentatie te vinden. Er was duidelijk behoefte aan meer kennis over de mestvaart. Willemijn Bánki en Letty Swart spoorden een aantal mestschippers en -handelaren uit Friesland op. In de
Bollenstreek werden mensen benaderd met kennis van de mesthandel, het vervoer per schip en de bloembollenteelt.

De filmclub LVSL heeft het ‘Schippersgesprek’ samen met het CultuurHistorisch Genootschap Duin- en Bollenstreek (CHG) georganiseerd en voorbereid. De deelnemers waren te gast in de historische bollenschuur waarin het CHG zijn onderkomen heeft. De filmers stonden rondom opgesteld met hun camera’s en opnameapparatuur. Na een welkomstwoord van
Reids dochter Teatske de Jong deden de sprekers in kleine groepjes hun verhaal en zo kwam de geschiedenis stukje bij beetje boven water.

Cultuurhistoricus Marca Bultink en Age Veldboom, mede-oprichter van het Skûtsjesmuseum in Eernewoude, leidden de gesprekken. Eerst vertelden Aad Juffermans, mede-oprichter van de Stichting Zeilvaart Warmond en Christiaan Tromp, keermeester in Warmond, kort over de historie van de Strontrace. Vervolgens gaven Piet Nijdam, Johannes Hobma en Lieuwe van der Pol, nazaten van Friese mestschippers, informatie over het ophalen van de mest bij de boeren met kleine schepen in Friesland. Oud-schipper Huub Heemskerk vertelde hoe hij de mest met zijn ‘Harmonie’ over het IJsselmeer naar Hillegom voer en Aad Heemskerk-Geerlings vertelde over haar leven als schippervrouw. Tom Otte en Bert Stolker gaven uitleg over de mesthandel in de Bollenstreek​ en van Wim Haaster, Aad van Ruiten en Piet Goemans kwamen we meer te weten over het belang van koemest voor de bollenteelt. De interviews dienen als basis voor de documentaire.

Het was een uniek en gezellig samenzijn van oud-ondernemers (80-jarigen) vanuit de verschillende beroepsgroepen en provincies, in een reünieachtige sfeer. Eenieder wilde maar wat graag, over deze afgesloten tak van geschiedenis, zijn herinneringen kwijt. Er werden documenten, vrachtbrieven, foto’s en zelfs oude films meegenomen, waar de filmclub mee aan de slag gaat. Dit alles zal zeker bijdragen aan meer kennis voor de te maken film.